Στερεά Ελλάδα: Το λύκνο της Εθνικής Αντίστασης.

Άρης Βελουχιώτης

Το καλοκαίρι του 1941 ολόκληρη η ηπειρωτική και νησιωτική χώρα είχε περιέλθει στα χέρια των κατακτητών που τη διαίρεσαν σε ζώνες ευθύνης, σύμφωνα με τις ανάγκες και τα συμφέροντά τους. Μια υποτυπώδης ελληνική διοίκηση, η οποία εγκαταστάθηκε ύστερα από τη συνθηκολόγηση και τον ορισμό του στρατηγού Τσολάκογλου ως κατοχικού πρωθυπουργού, έδινε την ψευδαίσθηση της συνέχειας της "Ελληνικής Πολιτείας".

Κι αυτό, με βραχνά τις ασφυκτικές πιέσεις που ασκούσαν από τη μία οι Ιταλοί (στην Ήπειρο) και από την άλλη οι Βούλγαροι (σε Ανατολική Μακεδονία-Θράκη) για τον προσεταιρισμό αυτών των περιοχών.

Ένα απελπισμένο και κακά οργανωμένο κίνημα που ξέσπασε στην περιοχή της Δράμας το φθινόπωρο του 1941 πνίγηκε στο αίμα μετά την επέμβαση των βουλγαρικών μονάδων κατοχής και
 σύντομα έπαυσε κάθε σκέψη για Αντίσταση.


Η σκιά της Μεγάλης Πείνας που άπλωσε το θανατερό της πέπλο στην κατεχόμενη Ελλάδα, κράτησε για δεκαετίες άσβηστη στη μνήμη την οδυνηρή εμπειρία του τρομερού χειμώνα 1941/42, όταν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι άφησαν την τελευταία τους πνοή σε πολεις και χωριά, νικημένοι από την ασιτία.

Οι ωμότητες των κατακτητών, η δίψα για ελευθερία, το ανυπότακτο πνεύμα των ελλήνων, έπαιξαν σιγά σιγά το ρόλο τους για την ανάπτυξη κάποιας αντίδρασης.

Το Φεβρουάριο του 1942 η κεντρική επιτροπή του ΕΑΜ αποφάσισε την ίδρυση ένοπλων ανταρτικών σωμάτων, στα οποία δόθηκε η ονομασία Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ).
Τα πρώτα αυτά ανταρτικά σώματα έδρασαν στη Στερεά Ελλάδα. Επικεφαλής τους ορίστηκε από το ΕΑΜ ο γεωπόνος από τη Λαμία Θανάσης Κλάρας, ο οποίος έλαβε αμέσως το ψευδώνυμο "Άρης Βελουχιώτης".

Στις 22 Μαΐου ένα αντάρτικο απόσπασμα εισήλθε στο χωριό Δομνίστα της Ευρυτανίας και ανήγγειλε στους χωρικούς την έναρξη του ενόπλου αγώνα κατά των κατακτητών.

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1942, στην περιοχή της χαράδρας της Ρεκάς στη Φωκίδα, δόθηκε η πρώτη μάχη ανάμεσα στους αντάρτες του Βελουχιώτη και στα ιταλικά στρατεύματα κατοχής, η οποία υπήρξε νικηφόρα για τους αντάρτες.

Στις 21 Οκτωβρίου 1942 οι αντάρτες συγκρούστηκαν με του Ιταλούς στο χωριό Κρίκελλο, όπου κατάφεραν να διαλύσουν το ιταλικό καταδιωκτικό απόσπασμα που επιχειρούσε στην περιοχή.

Στις 5 Δεκεμβρίου 1942 χτύπησαν ιταλική φάλαγγα στην περιοχή της Χρύσως, ενώ στις 18 Δεκεμβρίου 1942 χτύπησαν σε ενέδρα κοντά στο Μικρό Χωριό, την εμπροσθοφυλακή ιταλικού συντάγματος, προκαλώντας μεγάλες απώλειες στους Ιταλούς.

Μια μεγάλη περιπέτεια ξεκινούσε που θα οδηγούσε σε στιγμές ανείπωτης ανδρείας και γενναιότητας, αλλά και σε εκατόμβες αθώων θυμάτων. Η ώρα της λευτεριάς θα αργούσε, αλλά κάποτε θα ρχόταν, έστω κι αν για την εξασφάλισή της θα χρειαζόταν να χυθεί (και) αδελφικό αίμα. Όπως συνήθως γίνεται...

Ο Καπετάν Διαμαντής
(Άρης Αλεξάνδρου)

"...Η Ιτέα έλαβε μέρος αρκετά νωρίς στην κίνηση αντίστασης κατά των κατακτητών. Τα όπλα που είχαν διαρπαγεί από τις αποθήκες του στρατού κατά την κατάρρευση και είχαν με επιμέλεια διαφυλαχθεί, βγήκαν από τους κρυψώνες και πήραν το δρόμο για τα βουνά-για τους αντάρτες.

Η επιζήτηση της ελευθερίας, τα αγαθά της οποίας τώρα συνειδητοποιούσαν μεγάλοι και μικροί, και η οργή από την κτηνώδη συμπεριφορά των κατακτητών γεννήσαν και ανδρώσαν το κίνημα που δειλά-δειλά άρχιζε και που κανένας δεν ήξερε πότε θα τελειώσει.

Και ας προμηνυόταν τρομερά δύσκολο και αιματηρό. Η ένοπλη αντιπαράθεση με τον εχθρό ανάγκασε τον τελευταίο να εγκαταλείψει σιγά-σιγά τα χωριά που απελευθερώθηκαν και να περιχαρακωθεί στις πόλεις, πίσω από τείχη, πολυβολεία και πολλαπλές σειρές συρματοπλεγμάτων.

Κάπου όμως έχασε το δρόμο της, και το μέτρο της, και για λόγους εντυπωσιασμού και προβολής, αλλά και για κάποιες σκοπιμότητες, προκάλεσε φοβερά αντίποινα έναντι ευτελούς κέρδους-πυρπολήσεις χωριών και ομαδικές εκτελέσεις για το φόνο μερικών στρατιωτών ή το κάψιμο ενός ή δυο αυτοκινήτων. Και κατέστησε λίαν επικίνδυνη τη ζωή των αμάχων-των κύριων υποστηρικτών της αντίστασης-πάνω στους οποίους ξεσπούσε η μανία του εχθρού... "

 (Απόσπασμα από το βιβλίο του ιατρού Δημήτριου Ιωάν. Κολοβού "Η Ιτέα Παρνασσίδας-ΧΡΟΝΙΚΟ" (εκδόσεις Πιτσιλός, Αθήνα 1995)